سابقه و هدف: بررسی و پایش عرصه هایی که در آن ها دخالت های جنگل شناسی در طول حداقل یک دهه انجام شده و مقایسه مشخصات کمی و کیفی آن ها با توده هایی که در آن ها دخالت صورت نگرفته است می تواند راهنمای مناسبی جهت برنامه ریزی در گردش های بعدی با هدف مدیریت بر اساس جنگل شناسی نزدیک به طبیعت بوده و پایداری توده را تضمین نماید. بررسی حاضر، با هدف مطالعه ساختار طبیعی توده های راش با تاکید بر تعداد پایه در اولین طبقه قطری (n10) به عنوان نمادی از پایداری درازمدت توده ها و برنامه ریزی در جهت وجود تعداد کافی این طبقه در عرصه های جنگلی انجام شد.مواد و روش ها: تحقیق حاضر با توجه به هدف فوق در قطعات 128 (مدیریت نشده) و 127 (مدیریت شده) سری یک حوضه آبخیز جهان نمای گرگان انجام گردید. در این تحقیق به طور کلی در هر قطعه تعداد 5 پلات، 100 آری (مجموعا 10 پلات یک هکتاری) به روش تصادفی سیستماتیک به شکل مربع برداشت گردید. سپس با استفاده از روش آماربرداری صد در صد کلیه درختان با قطر بیشتر از 5 سانتی متر در داخل قطعات نمونه برداشت شد. جهت بررسی ساختار توده و همچنین میزان زادآوری، در وسط هر پلات، ترانسکتی به ابعاد 10×100 متر در دو جهت تعبیه شد، در مرحله بعد ارتفاع کلیه درختان موجود در ترانسکت و سایر مشخصه ها مانند وضعیت تاج پوشش و کیفیت تنه درختان در فرم های مربوطه ثبت شد. سپس در داخل هر ترانسکت جهت بررسی زادآوری و نهال ها، در فواصل 15 متر یک میکرو پلات 3×3 متر پیاده گردید.یافته ها: نتایج نشان داد اختلاف معنی داری بین میانگین قطر، ارتفاع و همچنین میزان زادآوری در دو قطعه مطالعه شده وجود دارد. قطعات مورد مطالعه از نظر تعداد در اولین طبقه قطری  (N10)دارای اختلاف معنی داری هستند. فراوانی تعداد در اولین طبقه ی قطری در قطعه ی مدیریت شده تقریبا 7 برابر قطعه مدیریت نشده است (فراوانی گونه راش در قطعه مدیریت شده 4.5 برابر قطعه مدیریت نشده) است. تعداد نهال ها در قطعه مدیریت شده 3 برابر قطعه مدیریت نشده است بنابراین در قطعه مدیریت شده نهال های بیشتری از گونه راش برای رسیدن به مرحله شل و خال گروه وجود دارد.نتیجه گیری: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داده به لحاظ ساختاری، تعداد درختان در اولین طبقه قطری در توده مدیریت شده بیشتر از توده مدیریت نشده بوده است از این رو دخالت های مدیریتی به لحاظ کمی و کیفی با اهداف طرح جنگلداری مطابقت داشته و توده را به سمت جنگل دانه زاد نامنظم هدایت نموده است و در صورت انجام و تکرار منظم عملیات پرورشی می تواند استمرار پایداری توده های جنگلی با حضور وسیع گونه های کلیماکس (مانند راش) را در درازمدت به همراه داشته باشد.

این پژوهش با هدف بررسی کمی پراکنش و توزیع خشکه دارهای سرپا در یک جنگل تحت مدیریت با شیوه همگام با طبیعت در پارسل های 112 و 214 از جنگل آموزشی وپژوهشی دانشگاه تهران واقع در خیرودکنار نوشهر انجام گرفت. در این بررسی در مجموع حدود 100 هکتار مورد پایش قرار گرفته و از 54 خشکه دار سرپا اندازه گیری صددرصد به عمل آمد پارسل های 214 و 112به ترتیب 36 و 32% از حجم کل خشکه دار ها شامل خشکه دارهای سرپا می باشد. بالا بودن درصد حجم خشکه دارهای افتاده نسبت به سرپا نشانه پوسیدگی فعال در اکوسیستم است. حجم کل خشکه دارسر پا 72/ 125 مترمکعب برآورد گردید. مطالعات نشان داد که 55% از خشکه دارهای سرپا در دامنه هایی با شیب جنوبی واقع شده اند و نیز 70 % از آن ها در طبقات قطری بالای40 سانتی متری هستند. در پارسل 112, خشکه دارهای سرپا در 63/ 2% از مشاهدات دارای 50% از شاخه های فرعی، در 14/ 6% ,خشکه دار هایی با از دست دادن بیش از 50% شاخه های فرعی، در 14/ 6% خشکه دار هایی بدون شاخه فرعی و در 01/ 7% به شکل خشکه دار هایی فاقد تنه اصلی می باشند. درختان راش نیز شکستگی را در ارتفاع بالاتری از تنه اصلی را نشان می دهند در حالی که ممرز در اکثر مواقع تنه اصلی را به همراه دارد و در مراحل پیشرفته تر از پوسیدگی تنه آن شکسته می شود. در پارسل 214، 1/ 4% از خشکه دار ها 50% از شاخه های فرعی را هنوز دارند و 1/ 5% آن ها بیش از 50% شاخه های فرعی را از دست داده اند و 1/ 6% بدون شاخه فرعی و فقط دارای تنه اصلی می باشند و 2/ 8% از آن ها شکستگی را در تنه اصلی نشان می دهند. راش به شکل شکستگی در تنه اصلی و ممرز به شکل خشکه دار دارای تنه اصلی مشاهده می شود. ممرز در طبیعت سریع تر می پوسد و اشکال متنوع تری نیز دارد در حالی که راش در حالت بینه بلند بیشتر از ممرز مشاهده می شود. همچنین راش با پیشرفت پوسیدگی در ارتفاع پایین تری می شکند و در اکثر حالات فاقد تنه اصلی است، همچنین اکثر خشکه دارها دارای حفرات ریز بودند که نشان از حضور دارکوب و شانه بسر دارد و نیز بیش از نصف حفره های مشاهده شده در ارتفاع زیر 2 متر مشاهده شد که علت آن کم ارتفاع بودن خشکه دار ها در این منطقه می تواند تلقی شود. در بین حفره ها 37% از آنها‏، جزء حفره ها دارای اندازه متوسط تشخیص داده شد، که برای آشیانه سازی و تغذیه پرندگان و خفاش ها مناسب تلقی می شود.

سابقه و هدف: برنامه ریزی به منظور استقرار زادآوری در جنگل در قالب شیوه های جنگل شناسی انجام می گیرد. یکی از شیوه های جنگل شناسی که بیشترین کاربرد و تطابق را با دیدگاه های جنگل شناسی نزدیک به طبیعت دارد، شیوه گزینشی است. این پژوهش با هدف بررسی اثر اجرای شیوه تک گزینی بر وضعیت زادآوری در یک جنگل راش آمیخته شرق هیرکانی انجام شد.مواد و روش ها: به این منظور در توده هایی با ترکیب گونه ای راش، انجیلی و ممرز، 102 روشنه شامل 15 روشنه در توده بکر به همراه 43 روشنه طبیعی و 44 روشنه مصنوعی در توده مدیریت شده انتخاب شدند. سپس وضعیت زادآوری در هر روشنه در 5 میکروپلات یک مترمربعی مورد بررسی قرار گرفت. در هر میکروپلات ویژگی هایی از قبیل فراوانی، قطر یقه و وضعیت سلامت نهال ها ثبت گردید.یافته ها: نتایج نشان داد که نهال های گونه راش بیشترین فراوانی را در روشنه ها به خود اختصاص می دهند. پراکنش تعداد در طبقات قطری زادآوری بیشتر گونه ها حالت نمایی کاهنده داشت. بین سه نوع روشنه از نظر فراوانی تعداد در طبقات قطری گونه های مختلف هیچ گونه اختلاف معنی داری مشاهده نشد. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش وسعت روشنه ها از تراکم زادآوری کاسته می شود. به لحاظ وضعیت سلامت زادآوری ها نیز بهترین وضعیت در روشنه های طبیعی واقع در توده های مدیریت شده و نامناسب ترین حالت نیز در روشنه های بکر مشاهده گردید.نتیجه گیری: در مجموع با توجه به نتایج حاصل، می توان شیوه تک گزینی را شیوه ای مناسب برای این جنگل ارزیابی نمود که اجرای آن تغییرات معنی داری در وضعیت زادآوری توده های مدیریت شده نسبت به توده های بکر ایجاد نکرده است.

پژوهش پیش رو با هدف شناسایی پویایی ساختار توده های دست نخورده در جنگل های هیرکانی انجام شد. ابتدا، چهار رویشگاه در سه استان گیلان، مازندران و گلستان انتخاب شد و در هر رویشگاه سه قطعه نمونه یک هکتاری (درمجموع، 12 قطعه نمونه) در مراحل تحولی اولیه، بلوغ و تخریب درنظر گرفته شد. مرحله اول برداشت های ساختاری قطعه نمونه های فوق از اطلاعات سال 1387 استخراج شد و در سال 1397 داده های ساختاری در همان قطعه نمونه ها دوباره برداشت شدند، به طوری که قطر تمام پایه ها (قطر برابر سینه بیشتر از 5/7 سانتی متر) اندازه گیری شد. براساس نتایج، میانگین تعداد درختانی که به شکل طبیعی از توده حذف شده بودند، برای مراحل تحولی اولیه، بلوغ و تخریب به ترتیب 78، 48 و 31 اصله در هکتار (1/21، 16 و 6/12 درصد) به دست آمد. افزایش قطر متوسط توده نیز برای مراحل مذکور به ترتیب 2/3، 5/4 و 75/3 سانتی متر بود. در قطعه های مورد بررسی طی دوره 10ساله، بیشینه رویش در مرحله تحولی بلوغ با متوسط 101 متر مکعب در هکتار مشاهده شد. براساس نتایج به دست آمده از مثلث ساختار، تمام توده ها در قسمت قطور قرار داشتند. طی دوره 10ساله در تمام قطعه نمونه ها (به جز مرحله های تحولی اولیه)، توده ها از حالت ناهمسال نامنظم دور شده بودند و جابه جایی اندکی در مثلث ساختار داشتند. درمجموع، می توان گفت پایش های دوره ای و جمع آوری اطلاعات از قطعه نمونه های دایمی جزء اصول اولیه حفظ و اصلاح توده ها هستند. شناسایی تغییرات ساختار طی زمان به عنوان پویایی مراحل تحولی توده ها به شمار می آید و جنگل شناسی نزدیک به طبیعت را ممکن می سازد.

این پژوهش در پارسل های مدیریت شده و مدیریت نشده (شاهد) از سری نه رزه در جنگل های شفارود انجام شد. مشخصه های روشنه شامل سطح، تعداد روشنه در هکتار، نسبت سطح روشنه ها به منطقه و همچنین مشخصه های درختان روشنه ساز شامل قطر برابرسینه، تعداد روشنه ساز در هر روشنه و درجه پوسیدگی آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که سطح روشنه ها در قطعه های شاهد و مدیریت شده به ترتیب 06/9 و 5/13 درصد از سطح کل منطقه مورد بررسی بود. میانگین سطح روشنه ها، قطر برابرسینه و تعداد درختان روشنه ساز در هر روشنه اختلاف معنی داری را در قطعات مورد بررسی نشان دادند. الگوی پراکنش مکانی روشنه ها در هر دو قطعه مورد بررسی مشابه بود. پراکنش روشنه ها تا شعاع حدود 25 متر تصادفی و بعد از آن حالت کپه ای داشته است. با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش، کاهش تعداد روشنه در هکتار و همچنین افزایش فراوانی و حجم خشکه دارها به عنوان درختان زیستگاهی از مواردی هستند که باید در مدیریت های آتی موردتوجه قرار گیرد.

برای رسیدن به اهداف مدیریت پایدار جنگل، شیوه تک گزینی در جنگل های هیرکانی از دهه 1370 به­اجرا درآمد، ولی مشخص نیست که اجرای این شیوه چه تأثیری بر مشخصه های زادآوری درختان توده های جنگلی داشته است. برای این منظور در این پژوهش وضعیت زادآوری درختان در روشنه های دو راشستان مدیریت شده و مدیریت نشده با هم مقایسه شدند. روشنه هایی با سطح بیشتر از 100 مترمربع که بقایای درختان روشنه ساز در آن­ها قابل مشاهده باشد، مورد بررسی قرار گرفتند. در هر روشنه پنج قطعه نمونه چهار مترمربعی (یکی در مرکز و مابقی در چهار جهت اصلی روشنه) مشخص شد. تمامی نهال ها و نونهال های داخل قطعه های نمونه شمارش و مشخصه های کمی و کیفی نهال های راش مورد بررسی و اندازه گیری قرار گرفت. غنای گونه های درختی، فراوانی تمامی گونه ها محاسبه شد. به­جز تراکم و غنای گونه های درختی، میانگین دیگر مشخصه های کمی نهال ها (قطر یقه، طول نهال، عرض تاج، طول نوشاخه بهاره و طول بالاترین میان گره) به طور چشمگیری (05/0P <) در قطعه مدیریت نشده بیشتر از مدیریت شده بود. درحالی که بیشترین فراوانی نهال های سالم و میان رو (دارای تنه واحد) در قطعه مدیریت شده مشاهده شد (05/0P <). غنای گونه ای در هر دو منطقه مقدار پایینی را نشان داد. با توجه به اینکه یکی از اهداف مدیریت پایدار جنگل، افزایش تنوع درختان و سازگاری با اکوسیستم است، لازم است به ارتقا تنوع و غنای گونه های درختی در برنامه های مدیریتی آتی مناطق مورد بررسی توجه شود.

ابن سینا در عرض مطالعات فلسفی خود، به شناخت طبیعت و کشف قوانین علمی حاکم بر آن پرداخته است. نگاه ابن سینا به طبیعت، به عنوان مرتبه ای از مراتب هستی که در یک نظام طولی و علی و معلوی به واجب الوجود بالذات می رسد، موجب شده است که طبیعت شناسی او صبغه دینی داشته باشد. هر چند که او به عنوان یک پژوهشگر تجربی از روش استقراء و مشاهده عینی استفاده نموده است، ولی اصول ما بعد الطبیعی موجود در فلسفه مشاء، بر ذهن او حاکم بوده و در مراحل مختلف روش تجربی نقش خود را ایفا نموده است. از این رو طبیعت شناسی ابن سینا صرفا مولود بروش استقراء و مشاهده عینی نیست، بلکه او با تکمیل روش استقراء توسط برهان عقلی به تولید قضایای کلی یقینی و کشف قوانین علمی پرداخته است.ابن سینا در آثار خود بر ضعف ادراک حسی و استقراء ناقص در شناخت جهان طبیعت اشاره دارد و لزوم بهره جستن از عقل جهت تکمیل این شناخت و رسیدن به یقین را مورد تاکید قرار می دهد. هدف از این مقاله بررسی روش ابن سینا در شناخت طبیعت است؛ برای این منظور از آنچه او در مباحث منطقی و فلسفی (معرفت شناسی) در خصوص علم تجربی یا روش تجربی به عنوان یکی از راه های حصول علم یقینی نسبت به طبیعت مطرح نموده است، بهره جسته ایم.

امروزه گردشگری بوم‌شناختی برای بسیاری از مدیران و مسئولان و برنامه‌ریزان به­صورت امری اقتصادی، اجتماعی و  فرهنگی بسیار حیاتی درآمده است. در بین جاذبه­های متعدد ترکیب دریای خزر، جنگل‌های هیرکانی و رشته کوه‌های البرز چشم­اندازهای بی‌بدیلی را خلق کرده است که برای گردشگری همسو با طبیعت حایز اهمیت است. هدف مطالعه حاضر امکان­ سنجی توسعه گردشگری بوم‌شناختی در جنگل‌های هیرکانی است. به­منظور انجام این مطالعه شش حوضه آبخیز در چهار گروه با مساحت 148971 هکتار در نظر گرفته شد. این حوضه‌ها شامل چلچای در استان گلستان، بلیران در شرق و حوضه­های دوهزار و سه­هزار در غرب استان مازندران و حوضه­های هم­مرز زیلکی‌رود و فریرود در استان گیلان می‌باشند. مطالعات امکان ­سنجی به­صورتی طراحی شد تا از اطلاعات جمع‌آوری شده، نتایج مطالعات کتابخانه‌ای، خروجی‌های حاصل از مطالعات میدانی و نتایج کارگاه­های مشورتی در مناطق مورد مطالعه، و همچنین از دانش و تجربه کارشناسان و متخصصانی که در حوضه گردشگری همسو با طبیعت کار می‌کنند، استفاده نماید. کارگاه­های مشورتی­ با مشارکت ذی‌نفعان اصلی برای هر منطقه برگزار گردید که در طی آنها اطلاعات لازم حین بحث­های گروهی و با استفاده از ابزار SWOT جمع­آوری شد. پرسش‌نامه‌ای­ برای گردآوری اطلاعات درباره چشم­اندازها و ایده­های افراد و گروه­های ذی‌نفع توزیع گردید. جمع امتیازات تحلیل SWOT برای هر منطقه در دسته‌های محیط­زیستی، زیرساختی، فرهنگی و سنتی، جامعه محلی و غیره نشان می‌دهد در بین مناطق مورد مطالعه حوزه‌های دوهزار-سه­هزار (امتیاز 12) و زیلکی­رود-فریرود (امتیاز 1-) دارای شرایط بهتری برای گردشگری همسو با طبیعت هستند که نشان­دهنده استعداد بالقوه خوب در مناطق مذکور است.